بازگشت ترامپ به کاخ سفید به یکی از بحث‌های پر حاشیه دنیای سیاست تبدیل شده است. موضوعی که می‌تواند بسیاری از بازارهای جهان از جمله بازار نفت را تحت تأثیر قرار دهد.
پنجم نوامبر سال ۲۰۲۴ مصادف با ۱۵ آبان ۱۴۰۳ قرار است شصتمین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار شود. در حالی که تا کنون از حزب دموکرات تنها سه نفر اعلام کاندیداتوری کرده‌اند، در فهرست نامزدهای جمهوری‌خواه ۱۳ چهره به چشم می‌خورد.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا، ازجمله این ۱۳ چهره است که ۲۴ آبان سال گذشته برای حضور در این انتخابات اعلام نامزدی کرد تا شاید بتواند شکست ناباورانه خود از جو بایدن در سال ۲۰۲۰ را جبران و تنور انتخابات را زودتر از موعد داغ کند. به نظر می‌رسد او برای تکیه‌زدن بر قدرتمندترین کرسی جهان بار دیگر عزم خود را جزم کرده است.
معادله بازگشت ترامپ
در حال حاضر بازگشت ترامپ به کاخ سفید به جنگ روسیه و اوکراین و البته معادلات بازار نفت گره خورده است. او نیز با آگاهی نسبت به این موضوع معمولاً تکیه سخنرانی‌های انتخاباتی خود را روی این جنگ می‌گذارد.
وی در آخرین سخنرانی‌اش نیز با اشاره به این جنگ مدعی شد که اگر جای بایدن او در کاخ سفید حضور داشت، ولادیمیر پوتین هیچ‌گاه جرئت نمی‌کرد جنگ روسیه و اوکراین را آغاز کند.
ترامپ همچنین تأکید کرد که پیش از این با رئیس جمهوری روسیه به گفتگو نشسته و به او گوشزده کرده است که عواقب آن را خواهد دید و از آنجایی که ولادیمیر پوتین در همان حد کم هم که با خلقیات وی آشنایی داشت، حاضر نشد ترامپ را در این مورد امتحان کند.
او همچنین این را هم مطرح کرد که اگر در این مدت رئیس جمهوری آمریکا می‌ماند، قیمت نفت در هر بشکه، چه در حال حاضر و چه در مقطعی که به ۱۱۵ دلار رسید، از محدوده ۴۰ دلار فراتر نمی‌رفت و به همین ترتیب دیگر روسیه از پس پرداخت هزینه‌های جنگ برنمی‌آمد.
البته وی معتقد است که حضورش در کاخ سفید به خودی خود مانع از بروز چنین جنگی می‌شد؛ اما اکنون نیز با نفت ۴۰ دلاری می‌توان زخم کاری بر تن پوتین و هم‌رزمانش در اوکراین بر جای گذاشت.
در رابطه با جنگ اوکراین باید توجه داشت ترامپ اعتقاد دارد که اوکراین و سرکوب مداخله روسیه برای آمریکا منافع خاصی ندارد؛ اما در طول این جنگ ایالات متحده کمک‌های نظامی و بشردوستانه قابل توجهی به اوکراین ارائه کرده است.
اما اکنون دو پرسش مطرح است؛ اول اینکه آیا روسیه بدون نفت از جنگ با اوکراین عقب می‌نشیند؟ و پرسش دوم اینکه آیا ترامپ و سیاست‌هایش امکان سقوط قیمت نفت را فراهم می‌سازد؟
نفت ارزان پایان روسیه است؟
بسیاری از کارشناسان، نفت و گاز را برگ برنده روسیه در جنگ می‌دانند. آن‌ها معتقدند که پوتین با گروکشی منابع انرژی و محدودکردن دسترسی سایر کشورها به آن سعی دارد از نفت و گاز به‌عنوان یک غنیمت استفاده کند. البته این سیاست کاخ کرملین با توجه به کاهش ۴۱ درصدی درآمد شرکت گازپروم روسیه در نیمه اول سال ۲۰۲۳، در حوزه گازی تا حدودی شکست‌خورده تلقی می‌شود؛ از این رو بازار نفت را باید آخرین سنگر پوتین در جنگ با اوکراین دانست.
نگاهی به نوسانات قیمت نفت برنت، به‌عنوان شاخص بازار جهانی، که در نمودار پایین هم به تصویر درآمده، نشان می‌دهد بلافاصله پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین بود که طلای سیاه در قله چند سال اخیر قرار گرفت. در ابتدای آذر ۱۴۰۰ که هنوز خبری از جنگ و تهدیدهای آن نبود، نفت در محدوده قیمتی ۷۰ دلار قرار داشت؛ اما با افزایش تهدیدها، این کالا روند صعودی گرفت و با تداوم آن، در روز ۱۶ خرداد ۱۴۰۱ با عبور از نرخ ۱۲۲ دلار، رکورد ۱۱ساله خود را شکست.
تصمیمات اوپک‌پلاس به رهبری روسیه و عربستان سعودی نیز گواه دیگری بر صحبت‌های ترامپ است که پوتین سعی دارد با بالا نگه داشتن قیمت نفت، از پس هزینه‌های سنگین حمله به روسیه برآید. در ۱٫۵ سال اخیر، هر گاه سیر نفت نزولی شد، روس‌ها با همراهی سعودی‌ها عرضه جهانی نفت را کاهش دادند تا با سنگینی طرف تقاضا، قیمت طلای سیاه به مدار صعودی بازگردد.
به‌عنوان مثال در دو هفته ابتدایی شهریور ۱۴۰۲ قیمت نفت روند نزولی در پیش گرفت؛ اما با ائتلافی که روسیه و عربستان بر سر تمدید کاهش داوطلبانه عرضه نفت اتخاذ کردند، بلافاصله قیمت نفت به مدار صعودی بازگشت و از کانال ۹۰ دلار عبور کرد.
در این بین روسیه که تحت تحریم‌های اروپا قرار گرفته در این مدت با فروش نفت خود به چین و هند حاضر به ارائه تخفیف‌های سنگین شده تا درآمدهای نفتی خود را به هیچ وجه از دست ندهد.
گرچه در هفته ابتدایی مهر ماه قیمت نفت تا کانال ۹۵ دلار پیش رفت، اما امروز ۹ مهر ۱۴۰۲، کار خود را روی کانال ۹۲ دلار آغاز کرد. به‌رغم اینکه کاخ سفید با تعیین سقف قیمت برای نفت روسیه سعی دارد فشار بر مسکو را افزایش دهد، اما به نظر می‌رسد این اهرم بایدن تا امروز نتوانسته عصای مناسبی برایش باشد.
به‌ویژه آنکه تحلیلگران بانک سرمایه‌گذاری گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده‌اند اگر کاهش تولید ائتلاف اوپک پلاس در سال آینده میلادی هم ادامه داشته باشد، قیمت نفت برنت تا دسامبر ۲۰۲۴، یعنی یک ماه پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، به ۱۰۷ دلار در هر بشکه می‌رسد.
همچنین با توجه به عبور نفت از کانال ۹۰ دلار، تحلیلگران وال‌استریت، نفت ۱۰۰ دلاری را با توجه به حذف یک میلیون بشکه نفت عربستان و ۳۰۰ هزار بشکه نفت روسیه از بازار امری حتمی می‌دانند.
پوتین از صدر دکل‌های نفتی به قعر چاه نفت سقوط می‌کند؟
حال باید پاسخ داد در شرایطی که بیشتر تحلیلگران چشم‌انداز قیمت نفت را در زمان انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا بالای ۱۰۰ دلار ترسیم می‌کنند، ترامپ می‌تواند پوتین را از صدر دکل‌های نفتی به قعر چاه‌های نفت بکشد و وعده نفت ۴۰ دلاری و بن‌بست درآمدی روسیه را محقق سازد؟
پاسخ به این پرسش بیشتر نیاز به پیش‌گویی دارد تا پیش‌بینی. اما چهار سال ریاست جمهوری ترامپ در آمریکا کارنامه‌ای از او بر جای گذاشته که شاید بتواند به ترازویی برای سنجش عملکردش در آینده تبدیل شود.
بیستم ژانویه ۲۰۱۷ که ترامپ با شکست هیلاری کلینتون در ایالات متحده به رأس قدرت رسید، هر بشکه نفت حدود ۵۵ دلار قیمت داشت؛ پس از چهار سال که او کرسی ریاست کاخ سفید را به جو بایدن تحویل می‌داد نیز طلای سیاه در بازارهای جهانی دقیقاً در همان محدوده قیمتی معامله می‌شد.
البته باید توجه داشت که در مدت چهار سال ریاست جمهوری ترامپ هم بازار نفت چندان بدون چالش نبود و اتفاقات مهمی را پشت سر گذاشت. ازجمله این اتفاقات می‌توان به پایان معاهده بین‌المللی برجام و شیوع پاندمی کرونا اشاره کرد.
نمودار پایین فراز و فرود نفت بین ژانویه ۲۰۱۷ تا ژانویه ۲۰۲۱ (مدت ریاست جمهوری ترامپ) نشان می‌دهد. متعاقب پاره‌شدن برجام توسط رئیس جمهوری وقت آمریکا، ایران از بازار نفت خارج و بازار با خلأ دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه‌ای نفت مواجه شد.
همان‌طور که در نمودار زیر هم مشخص است، اوج قیمت نفت به همان مقطع، یعنی مهر و آبان ۱۳۹۷، بازمی‌گردد که از کانال ۸۰ دلار عبور کرد. اما آمریکا با همکاری عربستان توانست رفته‌رفته این خلأ را پر کند و پیش از پاندمی کووید-۱۹ نفت را در کانال ۶۰ دلار نگه دارد.
با این حال با جهان‌گیری کرونا طلای سیاه سقوط کرد و مدتی روی ۲۰ دلار ماند و حتی در ابتدای اردیبهشت ۹۹ قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا در بازار معاملات آتی در کف کانال منفی ۴۰ دلار غوطه‌ور شد. اتفاقاتی که در آن مقطع شاید در کاهش محبوبیت ترامپ بی‌تأثیر نبودند.
سقوط قیمت نفت با بازگشت ترامپ قطعی است؟
گرچه ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود با همان قیمتی که نفت را تحویل گرفت، واگذار کرد، اما این موضوع نمی‌تواند تضمینی بر ادعای او مبنی بر رساندن نفت به ۴۰ دلار در دوره احتمالی بعدی ریاست جمهوری‌اش باشد.
هنوز بیش از یک سال به برگزاری رسمی انتخابات زمان باقی مانده و تا آن زمان ممکن است اتفاقات زیادی رخ دهد که پایان جنگ روسیه و اوکراین هم می‌تواند یکی از آن اتفاقات باشد. به‌ویژه آنکه حزب حاکم بر آمریکا نیز از تداوم این جنگ تا حدودی خسته شده است.
از سوی دیگر، در فضای سابق دولت آمریکا تسلط زیادی بر اعراب صاحب نفت داشت، اما اکنون به‌ویژه عربستان، دیگر کشور گذشته نیست و بعید است که محمد بن سلمان به همین راحتی‌ها و بدون دریافت امتیازات خاص حاضر به همکاری با دولت آمریکا شود.
همچنین خود ایالات متحده هم دیگر ذخایر استراتژیک گذشته را در اختیار ندارد که بتواند با عرضه بخشی از آن، حداقل برای مقطعی کوتاه، عنان بازار را در دست بگیرد.
علاوه بر این، اکنون بخشی از خلأ موجود در بازار هم مربوط به نفت ایران است؛ مشخصاٌ حاکمیت ایران هم طبق روال سنتی نسبت به حضور حزب دموکرات در آمریکا استقبال بیشتری نشان می‌دهد. اکنون نیز بیش از هر زمانی جمهوری‌خواهان می‌توانند تهدیدی جدی برای ایران باشند. از این رو بعید نیست که با نزدیک‌شدن به انتخابات، دولت کنونی آمریکا حتی اگر برای مدت کوتاهی هم که شده سخت‌گیری‌های خود نسبت به صادرات نفت ایران را کاهش دهد و طبیعتی است که دولت ابراهیم رئیسی هم از آن استقبال کند.
در سمت دیگر ماجرا، یعنی طرف تقاضای نفت، چین حضور دارد که قطعاً علاقه‌ای به پروژه بازگشت ترامپ نخواهد داشت. بدین ترتیب آن‌ها که در دوره قبلی توسط کرونا پایه‌های کاخ ترامپ را به لرزه درآوردند، این بار هم بعید نیست اژدهای زرد با دستکاری تقاضای نفت، نقش جدی در ممانعت از ورود ترامپ به کاخ سفید ایفا کند.
در نهایت باید توجه داشت که در طرف دیگر تمام این معادلات دونالد ترامپی حضور دارد که همواره غیرقابل پیش‌بینی بوده و ثابت کرده برای برد حاضر است حتی تمام قواعد بازی را بر هم زند. فعلاً نیز او جنگ شکل‌گرفته در خاک اوکراین را به دستاویزی برای محبوب‌سازی خود تبدیل کرده تا با بر جای گذاشتن زخم کاری بر تن پوتین بازگشتی با شکوه به قدرتمندترین کرسی جهان داشته باشد.